اولین مهاجران استرالیا

استرالیا از نظر زمین‌شناسی، کهن‌ترین خشکی جهان به شمار می‌آید. شواهد تاریخی نشان می‌دهد نخستین «مهاجران» حدود 60 تا 80 هزار سال پیش قدم در خاک استرالیا گذاشتند.

با کشف استرالیا در سال 1770، مسیر تاریخ برای استرالیا به‌کلی تغییر کرد… امروز این کشور یکی از محبوب‌ترین مقاصد مهاجرت در دنیاست و هرساله میلیون‌ها نفر از سراسر جهان به امید ساختن زندگی بهتر به «سرزمین فرصت‌ها» مهاجرت می‌کنند.

در این مقاله قصد داریم تاریخ استرالیا و نخستین «مهاجران» آن را بررسی کنیم. با ما همراه باشید تا سفری داشته باشیم به اعماق تاریخ و استرالیای ناشناخته.

کشف قاره استرالیا

در قرن هفدهم میلادی، کاوشگران اروپایی بخش‌هایی از استرالیا را کشف کردند و آن را «Terra Australis Incognita» (به معنی سرزمین ناشناخته جنوبی) نامیدند. اولین اروپایی‌هایی که قدم به خاک استرالیا گذاشتند، کاوشگران هلندی بودند. آن‌ها در سال 1606، شبه‌جزیره کیپ‌یورک در شمال کوئینزلند را کشف و نقشه‌برداری کردند. بعدها گروه دیگری از دریانوردان هلندی ساحل استرالیای غربی را کشف کردند و آن را «New Holland»، به معنی «هلند نو» نامیدند.

در نوامبر ۱۶۴۲ میلادی، آبل یانس‌زون تاسمان، جهانگرد هلندی، در مسیر اکتشافات خود به جزیره ناشناخته‌‌ای رسید که بعدها به نام او تاسمانی نام گرفت.

هلندی‌ها چندان علاقه‌ای به این سرزمین دورافتاده نداشتند و استرالیا برای چند دهه دست‌نخورده باقی ماند. تا اینکه نخستین بریتانیایی قدم به خاک استرالیا گذاشت.

ویلیام دمپیر، کاشف و دریانورد بریتانیایی، در سال 1684 وارد ساحل شمال غربی استرالیا شد. دمپیر نخستین مورخی است که طبیعت استرالیا را نوشته و شرح داده است. اما او نیز مانند هلندی‌ها تصور می‌کرد این سرزمینِ خشک و بیابانی، محل مناسبی برای تجارت و زندگی نیست!

تا اینکه در سال 1770 کاپیتان جیمز کوک، دریانورد بریتانیایی، سواحل شرقی استرالیا را کشف کرد.

از مستعمره تا خودمختاری: 1788 تا 1850

در آن سال‌ها، دریانوردان اروپایی می‌دانستند که در نیم‌کره جنوبی زمین، منطقه‌ای ناشناخته به نام Terra Australis وجود دارد. در آن زمان، مورخان بریتانیایی سرزمین جدید را این‌گونه توصیف می‌کردند:

«سرزمین ناشناخته Terra Australis در غنی‌ترین اقلیم‌های جهان قرار دارد… و بنابراین، هر کشوری که آن را کشف و آباد کند، بدون شک صاحب سرزمینی پربار، روبه‌رشد و خوش‌آتیه خواهد شد.»

به این ترتیب، کاپیتان کوک از سوی انجمن سلطنتی بریتانیا مأموریت یافت تا برای جستجو و اکتشاف این قاره جدید رهسپار اقیانوس آرام شود.

کوک با کمک راهنمایان محلی تاهیتی سفر اکتشافی خود را در اقیانوس آرام آغاز کرد. آن‌ها ابتدا به زلاندنو رسیدند و برای اولین‌بار از تمام خط ساحلی جزایر زلاندنو نقشه‌برداری کردند.

پس از آن، به‌سوی غرب حرکت کردند تا به سواحل شرقی استرالیا رسیدند: خلیج بوتانی (در 13 کیلومتری) شهر سیدنی.

جیمز کوک این سرزمین را New South Wales نامید و آن را قلمرو جرج سوم پادشاه بریتانیا اعلام کرد. او در طی سه سفر اکتشافی موفق شد مهم‌ترین جزایر اقیانوس آرام، ازجمله استرالیا، زلاندنو و هاوایی را کشف و نقشه‌برداری کند.

امریکا تا سال 1776 مستعمره بریتانیا بود و مجرمان انگلیسی دوره حبس و محکومیت خود را در امریکا می‌گذراندند. اما با اعلام استقلال ایالات متحده آمریکا، ظرفیت زندان‌های بریتانیا پر شد. تا اینکه در سال ۱۷۸۶ بریتانیا تصمیم گرفت که برخی از محکومان را به‌جای امریکا به مستعمره جدید خود بفرستد. به این ترتیب، نخستین مهاجران اروپایی استرالیا از میان مجرمان بودند!

در اکتبر 1777، آرتور فیلیپ از طرف وزیر کشور بریتانیا، لُرد سیدنی، به‌عنوان فرماندار مستعمره جدید «نیو ساث ولز» انتخاب شد. به این ترتیب، مستعمره جدید با ورود اولین ناوگان متشکل از 11 کشتی در ژانویه 1788 به‌طور رسمی تأسیس شد. مهاجران اولیه‌ای که با این کشتی قدم به خاک استرالیا گذاشتند تقریباً هزار نفر بودند: از میان آن‌ها 778 محکوم (192 زن و 586 مرد) باید دوره حبس و تبعیدشان را در مستعمره نیو ساوث‌ولز می‌گذراندند. او تقریباً پانزده سال فرماندار این مستعمره بود. او در این مدت بیش از 4000 اروپایی را در مستعمره جدید اسکان داد که حداقل 3000 نفر از آن‌ها مجرمان و زندانیان بودند.

در 26 ژانویه 1788، آرتور فیلیپ، شهر بندری جدیدی را بنا نهاد که ما این شهر را به نام «سیدنی» می‌شناسیم. از سال 1935، این تاریخ به‌عنوان روز ملی استرالیا (Australia Day) نام‌گذاری شد. این روز در سراسر کشور تعطیل رسمی است.

همان‌طور که گفتیم که نخستین مهاجران استرالیا محکومان و تبعیدی‌ها بودند. اما به‌تدریج شهروندان عادی انگلیس، ایرلند و اسکاتلند نیز تصمیم گرفتند به سرزمین مهاجرت کنند و زندگی جدیدی را بسازند. استرالیا «سرزمین فرصت‌های تازه» بود. به این ترتیب، در اوایل ۱۷۹۳ اولین گروه از مهاجران واقعی وارد خاک استرالیا شدند. این افراد عمدتاً از طبقه مرفه بودند. اما دولت بریتانیا امکانات متعددی برای شهروندان خود فراهم می‌کرد تا آن‌ها را ترغیب به مهاجرت کند. برای مثال، پرداخت هزینه سفر یا اعطای زمین به‌طور رایگان به‌شرط راه‌اندازی کسب‌وکارهای تولیدی و عمرانی.

از سوی دیگر، مجرمانی که دوره محکومیتشان به پایان می‌رسید، زندگی جدیدی را در این مستعمره تازه‌تاسیس آغاز می‌کردند. این افراد معمولاً به کشاورزی، خرده‌فروشی، کسب‌وکارهای شخصی و حتی مشاغل دولتی مانند خدمت در نیروی پلیس مشغول می‌شدند.

اما به‌تدریج با مهاجرت شهروندان عادی و کاهش تعداد محکومان، ساکنان مستعمره‌ها خواستار اصلاحات دموکراتیک شدند. در 1844،  انجمن قانون اساسی در سیدنی تشکیل شد. خواسته این انجمن اعطای حق رأی به مردان آزاد بود.

در نهایت در سال 1850، پارلمان امپراتوری بریتانیا لایحه «دولت مستعمراتی استرالیا» را تصویب کرد. بنابراین به نیو ساوث‌ولز، سرزمین ون‌دیمن (تاسمانی امروزی)، استرالیای جنوبی و مستعمره جدید ویکتوریا اجازه تأسیس شوراهای قانون‌گذاری اعطا شد. این نخستین قدم برای خودمختاری مستعمرات استرالیا بود.

تب طلا: دهه 1850

طلا برای نخستین‌بار در اوایل سال 1823 در استرالیا کشف شد. اما در فوریه 1851، کشف این فلز ارزشمند در منطقه بثرست (Bathurst) در نیو ساوث‌ولز به نقطه عطفی در تاریخ استرالیا بدل شد. در همان سال، به دنبال کشف غنی‌ترین معادن طلا در ویکتوریا، صدها نفر از سراسر دنیا برای اکتشاف طلا به مستعمرات نیو ساوث ولز و ویکتوریا مهاجرت کردند.

در فاصله سال‌های 1851 تا 1861، جمعیت استرالیا از 430000 نفر به 1170000 افزایش یافت. ویکتوریا پرجمعیت‌ترین مستعمره و ملبورن بزرگ‌ترین شهر شده بود.

پس از آن، در همه مستعمره‌های استرالیا به‌جز استرالیای جنوبی، ذخایر عظیم طلا کشف شد. درنتیجه کشف طلا، ایجاد راه‌آهن و تلگراف، اقتصاد نیز به‌سرعت رشد کرد. حالا دیگر طلا جای تولید پشم را گرفته بود و به اصلی‌ترین منبع صادرات استرالیا تبدیل شد. در اواخر قرن 19 میلادی، استرالیا دارای یکی از بالاترین استانداردهای زندگی در جهان بود.

آغاز قرن بیستم و تشکیل فدراسیون

تا پایان قرن نوزدهم، استرالیا از ۶ مستعمره خودمختار اما زیر نظر بریتانیا تشکیل شده بود: نیو ساوث‌ولز، ویکتوریا، تاسمانی، کوئینزلند، استرالیای جنوبی و استرالیای غربی.

این مستعمره‌ها مستقل از یکدیگر بودند و هرکدام قانون اساسی، نظام حقوقی و قوانین خاص خود را داشتند. بنابراین، با مشکلات متعددی مواجه بودند؛ و مهم‌تر اینکه نیروی دفاعی ضعیفی نیز داشتند. علاوه‌براین، حس ملی‌گرایی نیز در میان ساکنان این سرزمین به‌تدریج عمیق‌تر می‌شد.

البته ساکنان مستعمرات استرالیا پیش‌تر نیز برای اتحاد مستعمره‌ها تلاش کرده بودند. در 1890 همایشی عمومی در سیدنی برگزار شد و در آن ایده «فدراسیون استرالیا» و تشکیل کشوری متحد و فدرال ارائه شد.

در نهایت، در سال ۱۹۰۰ مجلس بریتانیا با لایحه قانون اساسی استرالیا موافقت کرد. به این ترتیب، در ۱ ژانویه ۱۹۰۱ مستعمره‌های استرالیا متحد شدند و یک قلمرو همسود (Commonwealth Territory) یا سرزمینی با حکومت مستقل اما تحت حمایت بریتانیا تشکیل شد.

استرالیا: نخستین حق رأی در دنیا

استرالیا نخستین کشوری است که زنان هم حق رأی داشتند و هم می‌توانستند به‌عنوان نماینده به پارلمان این کشور راه یابند.

اما نقطه شروع این پیروزی به کمپین «عدالت برابر برای زنان» در آوریل 1869 بازمی‌گردد. تا اینکه پس از 26 سال مبارزه، زنان استرالیای جنوبی در ۱۸۹۵ به حق رأی رسیدند. با این حال، این جنبش همچنان ادامه یافت و در ۱۸۹۹، زنان استرالیای غربی نیز توانستند در انتخابات شرکت کنند و رأی بدهند.

در نهایت، در ژوئن ۱۹۰۲ جنبش حق رأی زنان در استرالیا پیروز شد.

با این حال، بومیان استرالیا تا سال ۱۹۶۲ حق نداشتند در انتخابات شرکت کنند و رأی بدهند.

جنگ‌ جهانی اول (۱۹۱۴–۱۹۱۸)

استرالیا در اوت ۱۹۱۴ رسماً وارد جنگ جهانی اول شد. ارتش مشترک استرالیا و نیوزیلند (Anzacs) در حمله به امپراتوری عثمانی (جنگ گالیپولی) شرکت کردند. این نبرد ۸ ماه طول کشید و بیش از ۲۶٬۰۰۰ سرباز استرالیایی کشته شدند.

در ۲۵ آوریل ۱۹۱۶ استرلیا، نیوزیلند و انگلستان، نخستین سالگرد ورود نیروهای استرالیایی به گالیپولی را گرامی داشتند. از آن پس، روز ۲۵ آوریل، به‌عنوان روز Anzacs و یادبود کشته‌شدگان استرالیا و نیوزلند در نبرد گالیپولی ترکیه شناخته می‌شود.

جنگ‌ جهانی دوم (۱۹۳۹–۱۹۴۵)

استرالیا در جنگ جهانی دوم نیز شرکت داشت و در جبهه متفقین علیه آلمان نازی در اروپا و شمال آفریقا جنگیدند.

در ۱۹۴۱ امپراتوری ژاپن، جنگ در اقیانوس آرام را آغاز کرد. پس از آن، سربازان استرالیایی به‌عنوان بخشی از نیروی متفقین در دفاع از پاپوآ گینه‌نو شرکت داشتند.

با اینکه در جنگ جهانی دوم، خاک استرالیا مورد حمله مستقیم قرار نگرفت؛ اما ژاپنی‌ها بارها شمال و شرق این کشور را بمباران کردند. در سال‌های جنگ جهانی دوم حدود 30 هزار استرالیایی کشته و 65 هزار نفر مجروح شدند.

بومیان استرالیا

بومیان استرالیا (Indigenous Australians) اشاره به ساکنان اولیه استرالیاست که هزاران سال پیش و حتی قبل از کشف استرالیا در این سرزمین سکونت داشتند. برای اشاره به این مردم معمولاً از اصطلاح‌های «بومیان و جزیره‌نشینان تنگه تورس»، «ملت‌های نخستین استرالیا» یا «استرالیایی‌های نخستین» استفاده می‌شود. در گذشته، به همه بومیان استرالیا «Indigenous» می‌‌گفتند. اما امروزه این واژه چندان رایج نیست و آن را واژه‌ای تبعیض‌آمیز می‌دانند.

بومیان استرالیا از اقوام گوناگونی تشکیل شده‌اند که برای بیش از ۵۰٬۰۰۰ سال در این سرزمین سکونت داشته‌اند. امروزه، بومیان استرالیا بازماندگان نخستین ساکنان سرزمین اصلی استرالیا و جزیره‌نشینان تنگه تورس هستند. آن‌ها سنت‌ها و باورهای کهن پیشینیان خود حفظ کرده‌اند. آن‌ها معتقدند داستان خلقت از استرالیا و از زمان سکونت آن‌ها در این سرزمین آغاز شده است.

اما با ورود سفیدپوستان به استرالیا، ساختار اجتماعی و شیوه زندگی بومیان کاملاً دگرگون شد. وقتی ناوگان بریتانیا همراه با محکومان و مهاجران اولیه به نیو ساوث‌ولز رسیدند، این سرزمین را خالی از سکنه اعلام کردند. درحالی‌که بومیان استرالیا تا پیش از ورود بریتانیایی‌ها زندگی اجتماعی خاص را داشتند و به کشاورزی و ماهیگیری مشغول بودند. یافته‌های تاریخی نشان می‌دهد آن‌ها سیستم آبیاری منظمی داشتند و برخلاف تصور، یکجانشین بودند.

اما با ورود مهاجران جدید، تمامی زمین‌ها و سکونتگاه‌های ساکنان هزاران‌ساله استرالیا تصرف شد. این روند در تمامی دوره استعمار ادامه داشت. در این دوره، مردم بومی عمدتاً قتل‌عام و ربوده می‌شدند.

شاید اصطلاح «نسل ربوده‌شده» یا «کودکان ربوده‌شده» را شنیده باشید. در مدت صدسال (از 1870 تا 1970) سفیدپوستان و اروپاییان ساکن استرالیا تعداد بسیار زیادی از کودکان بومی استرالیا را از خانواده‌هایشان جدا می‌کردند و به نوانخانه‌ها یا برای کار در مزرعه و منزل سفیدپوستان می‌فرستادند.

در متون حقوقی، از این کودکان به‌عنوان «نسل‌های ربوده‌شده» یاد می‌شود. اگر می‌خواهید با حوادث این سال‌ها آشنا شوید، دیدن فیلم حصار ضد خرگوش (Rabbit-Proof Fence) خالی از لطف نیست.

اما بر اثر فشار افکار عمومی در استرالیا، در فوریه 2008 نخست‌وزیر وقت استرالیا در یک مراسم رسمی در پارلمان از بومیان استرالیا به‌خاطر ستم آن سال‌ها عذرخواهی کرد.

«من به دلیل وجود قوانین و سیاست‌های نادرست دولت‌های پیشین که باعث وارد آمدن لطمات عمیقی بر بومیان و نسل ربوده‌شده آنان و فرزندانشان شد، عذرخواهی می‌کنم… من خواهان کشوری هستم که در آن تمامی استرالیایی‌ها با فرصت‌ها و موقعیت‌های برابر و با عزت و احترام متقابل در کنار هم زندگی کنند»

البته سال‌هاست که دولت استرالیا اقدامات متعددی برای مبارزه با تبعیض انجام می‌دهد و تبعیض آشکار به‌ندرت در جامعه استرالیا دیده می‌شود. در دوره استعمار نام بخش‌هایی زیادی از این کشور به نام‌های اروپایی تغییر یافته بود. اما دولت استرالیا آن‌ها را به همان نام‌های اصلی بومیان برگرداند؛ برای مثال کوه «اولورو» که اروپائیان نام آن را به آیرِس تغییر داده بودند.

قبایل بومی استرالیا

بومیان استرالیا شامل دو گروه اصلی هستند: بومیان جزایر تنگه تورس و بومیان ساکن استرالیا. بیش از صد قبیله از بومیان در سراسر استرالیا زندگی می‌کنند. بزرگ‌ترین قبایل بومیان عبارت‌اند از:

• پیچان چاچارا (Pitjantjatjara): ساکن در مرکز استرالیا و در نزدیکی کوه اولورو.
• آرِنته (e) ساکن در آلیس اسپرینگز در مرکز سرزمین شمالی استرالیا
• لوریچا (Luritja)
• وارپیری (Warlpiri)

جمعیت

بیش از 750000 بومی در این کشور زندگی می‌کردند. برآورد می‌شود در سال 1788 و آغاز دوره استعمار، جمعیت بومیان استرالیا جزیره تنگه تورس بین ۷۵۰٬۰۰۰ تا ۱/۴ میلیون بود. آن‌ها در قالب 500 قبیله مختلف زندگی می‌کردند و هرکدام دارای باورها، زبان و فرهنگ خاص خود بودند.

طبق گزارش اداره آمار استرالیا (ABS)، در 30 ژوئن 2021 جمعیت بومیان استرالیا حدود  984000 نفر بود که 3.8 درصد از کل جمعیت استرالیا را تشکیل می‌دهند.

در جدول زیر جمعیت بومیان استرالیا در ایالت‌های مختلف این کشور آورده شده است. این داده‌ها بر اساس گزارش اداره آمار استرالیا در دسامبر 2023 تنظیم شده است.

زبان و فرهنگ بومیان استرالیا

در استرالیا زبان رسمی، انگلیسی است. اما بومیان زبان خاص خود را دارند که در هر قبیله و منطقه متفاوت است.

تا پیش از ورود بریتانیایی‌ها، بومیان استرالیا به بیش از ۷۰۰ زبان و گویش گوناگون صحبت می‌کردند. اما امروز فقط ۱۰۰ زبان باقی مانده، هرچند نسل جوان بومیان استرالیا فقط به ۲۰ زبان بومی صحبت می‌کنند.

بر اساس موسسه مطالعات بومیان و جزیره‌نشینان تنگه تورس، بیش از 250 زبان بومی و حدود 800 گویش در استرالیا وجود دارد. اما امروزه، تقریباً از هر 10 بومی استرالیا فقط 1 نفر (9.5٪) می‌توانند به یکی از زبان‌های بومی صحبت ‌کنند.

در نمودار زیر، مهم‌ترین زبان‌های بومی و تعداد گویش‌وران آن‌ها آورده شده است.

کلام پایانی

تاریخ استرالیا فراز و فروهای بسیاری دارد. استرالیا امروز یکی از قدرتمندترین کشورهای دنیاست. اما نکته جالب توجه این است که کشور استرالیا سابقه تاریخی چندان زیادی ندارد. البته پیش از کشف استرالیا نیز صدها هزار نفر از بومیان استرالیا در این کشور زندگی می‌کردند اما معمولاً تاریخ این کشور از زمان کشف استرالیا شروع می‌شود.

با آغاز قرن بیستم، استرالیا به‌صورت رسمی اعلام استقلال کرد و به این ترتیب کشور استرالیا متولد شد. این کشور از زمان تأسیس تاکنون تاریخ آرام و صلح‌آمیزی داشته است و در این مدت توانسته خود را به‌عنوان یکی از کشورهای مطرح و پیشرفته در سطح جهان معرفی کند.